گپ دوستانه

علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی شب گذشته به‌مدت حدوداً 4 ساعت در فضای کلاب‌هاوس به تشریح موضوعاتی در حوزه هسته‌ای کشور پرداخت که شاید یکی از مهمترین مسائل مطرح‌شده از سوی ایشان، وعده گشایش در پرونده برجام (در واقع چالش میان ایران و آمریکا) بود. صالحی اظهار داشت: بن‌بست در حال شکسته شدن است.

آقای صالحی این موضوع را وعده‌ای نویدبخش خواند و گفت: وقتی وارد مرحله فنی می‌شویم، یعنی مسئله دارد به‌گونه‌ای مدیریت می‌شود که آن بحث "اول من، اول تو" دارد دور زده می‌شود.

اگرچه شکسته شدن بن‌بست اگر به‌معنای اجرای تمام تعهدات آمریکایی‌ها و لغو تمام تحریم‌ها باشد نوید خوبی است، اما مسئله اینجاست که اظهارات آقای صالحی مبنی بر اینکه بحث اول‌من اول‌تو دور زده می‌شود و یا برخی اخباری که از دولت به گوش می‌رسد گواه آن است که در واقع آنچه در حال دور زده شدن است سیاست عقلانی الزام طرف مقابل به لغو تحریم‌هاست و نه چیز دیگر!

آنچه شنیده می‌شود و برخی اظهارات آقای صالحی متأسفانه بر آن صحه می‌گذارد آن است که ظاهراً برخی آقایان در نظر دارند سیاست گام‌به‌گام را پیگیری کنند؛ بدین معنا که ایران و آمریکا گام‌هایی را توأمان بردارند، سیاستی که دارای چند اشکال جدی است و به‌نظر می‌رسد لغو تحریم‌ها را به محاق می‌برد.

اولین اشکال چنین رویکردی توسط برخی اعضای دولت آن است که سیاست قطعی و عقلانی کشور  را مبنی بر اینکه آمریکا باید تمام تحریم‌ها را بردارد و به تعهداتش عمل کند به یک حرف قابل مذاکره تنزل می‌دهد و این یعنی با دستان خود راه فراری برای آمریکایی‌ها فراهم کنیم تا او بتواند یا سیاست جمهوری اسلامی را بی‌اثر کند و یا آن را مشمول گذر زمان کند.

با این رویکرد، کشور وارد پروسه‌ای خواهد شد که حداقل تا مدت زمان طولانی نمی‌توان از آن خارج شد مگر اینکه امتیازهای گزافی را که آمریکا می‌خواهد به او بدهیم و مجدداً آورده چندانی نیز نصیب کشور نشود.

در ثانی این مسئله می‌تواند کشور را در معرض یک اتهام سیاسی بزرگ قرار دهد و ایران را از موضع طلبکار و دارای ابتکار عمل به موضع بدهکار و اسیر ابتکار عمل آمریکا تنزل دهد. فرض کنید طرف مقابل بعد از پذیرش حضور ایران در مذاکرات گام‌به‌گام، در ادامه حاضر به دادن امتیاز و عملی کردن تعهداتش نشود و دولت ایران بخواهد از مذاکرات کنار بکشد، آنگاه آیا ایران متهم به کارشکنی در مذاکرات نخواهد شد و ابتکار عمل سیاسی و تبلیغات سیاسی در اختیار آمریکا قرار نخواهد گرفت، درحالی که امروز همه می‌دانند عامل احتضار برجام، عدم اجرای تعهدات آمریکاست؟!

درحقیقت اتخاذ این سیاست، کشور را وارد یک مارپیچ خطرناک خواهد کرد که یا باید برای رسیدن به هدفش، امتیازات بیشتری بدهد و در واقع همان کمپین فشار هوشمند بایدن را محقق کند و یا متهم به کارشکنی خواهد شد.

متأسفانه برخی گمانه‌زنی‌ها از رفتار بعضی از دولتمردان و همچنین اخباری که به گوش می‌رسد حاکی از آن است که دولتی‌ها بی‌تمایل نیستند که با کسب یک آبنبات انتخاباتی، سیاست لغو همه تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران را بفروشند و فرش‌قرمزی برای فشارهای جدید آمریکا و احتمالاً دور جدیدی از تحریم در آینده به‌امید کسب امتیازات دیگر برای آمریکا پهن کنند.

محمد جمشیدی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم در خصوص اظهارات اخیر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی در خصوص شکسته شدن بن بست برجام و احتمال اجرای طرح گام به گام برجام از سوی ایران و آمریکا گفت: همه تمایل دارند که تحریم‌ها به صورت واقعی برداشته شود و مقام معظم رهبری هم گفتند اگر این مساله امکان پذیر است، پیگیری شود. اما مساله مهم این است که طبق برآورد ما و چیزی که از سیاست‌های آمریکا قابل مشاهده است؛ آمریکایی‌ها هیچ تمایل و اراده‌ای به برداشتن واقعی تحریم‌ها ندارند. 

وی ادامه داد: مساله بعدی هم در مورد ابتکار دیپلماتیکی است که اخیرا مطرح شده است که ایران و آمریکا به صورت غیرمستقیم در قالب برجام وارد مذاکره شوند. در این صورت این کار عملا ایران را درگیر یک فرآیند طولانی مذاکراتی خواهد کرد که نتیجه آن شکل‌گیری اجماع علیه جمهوری خواهد بود. 

این استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه این روند به این معنی است که طرح مشترکی توسط ایران و آمریکا تدوین خواهد شد افرود: در این طرح ما دو راه خواهیم داشت. یک اینکه نتیجه طرح مشترک را بپذیریم و آمریکایی‌ها هم تحریم‌ها را برنخواهند داشت. دوم اینکه اگر در انتهای مسیر بخواهیم از این فرآیند عقب بکشیم هزینه سنگینی متحمل کشور خواهد شد و اینجا ایران مورد شماتت قرار خواهد گرفت ‌که چرا این فرآیند را به هم زده است.

جمشیدی با بیان اینکه رهبری بارها گفته بودند که اگر آمریکا به تعهدات خود عمل نکند بازگشت به برجام معنی نخواهد داشت و طبیعتا مذاکره با طرف آمریکایی معنی نخواهد داشت‌‌، اظهار داشت: اما آنچه که در حال حاضر رخ داده عملا مذاکره با آمریکا است که اصطلاحاً به صورت غیر مستقیم و مذاکرات مجاورتی است و به عقیده من خط قرمزی که رهبری روی اجرای تعهدات آمریکا و عدم بازگشت ایران به برجام تا برداشته شدن تحریم‌ها و اجرای کامل تعهدات داشتند رعایت نشد. عدم رعایت این مباحث برای کشور هزینه خواهد داشت و طرف مقابل هم فکر می‌کند خط قرمز‌های ایران خیلی جدی نیست و با بازی‌های سیاسی می‌شود آن را دور زد‌.